دانلود پایان نامه شگردهای تمرکززدایی در قصه‌های ایرانی

دانشگاه شیراز 

دانشکده‌ زبان و ادبیات فارسی

پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد در رشته‌ زبان و ادبیات فارسی- ادبیات‌کودک و نوجوان

 شگردهای تمرکززدایی در قصه‌های ایرانی

 استاد راهنما

دکتر مرتضی خسرونژاد

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

پژوهش حاضر با هدفِ یافتن ژرف‌ساخت‌های تمرکززدایانه به‌سراغ افسانه‌های عامیانه‌ی ایرانی رفته‌است تا با واکاوی آن‌ ها این ظرفیت‌های نهفته را آشکارسازد. تمرکززدایی، بنابر یافته‌های پیاژه اصلی‌ترین ویژگی ذهنی کودک است و بنابر پیشنهاد خسرونژاد ( 1382 ) در قالب شگردهایی ویژه در ادبیات کودک نمودمی‌یابد. ضرورت چنین پژوهشی، در ادامه‌ی نظریه‌ی معصومیت‌و‌تجربه، کمک به‌استقلال‌بخشیدن به ماهیت ادبیات کودک است. در این پژوهش ۳۰ افسانه از افسانه‌های انجوی شیرازی برگزیده و با روش تحلیل محتوای کیفی و تلفیقی از قیاس و استقرا، بر پایه‌ی نظریه‌ی معصومیت‌وتجربه، کاویده شدند. یافته‌های این پژوهش نشان‌داد که از میان شگردهای تمرکززدایانه‌ی معصومیت‌و‌تجربه، شگردهای «اغراق» و «پایان‌خوش» در همه‌ی این افسانه‌ها وجودداشتند و شگرد «نمای دور و نزدیک» در هیچ‌یک از افسانه‌ها یافت‌نشد. جلوه‌های تازه‌ی تمرکززدایی در افسانه‌های انجوی شیرازی در قالب 1۳ شگرد به‌دست‌آمدند که عبارت‌اند از: یک‌صحنه‌ با دو نما، صحنه‌های هم‌زمان، نمای باز و نمای بسته، زنجیره‌ی رخ‌دادها ( خوش‌اقبالی و بداقبالی )، رگبار وارونگی، جابه‌جایی قهرمان، چند‌مجلسی، غافل‌گیری، مناظره، برچسب ( متضاد یا هم‌سان )، قصه در قصه، قصه‌های زنجیره‌ای و دگردیسی. آن‌چه در همه‌ی این شگردها تمرکززدایی را سبب می‌شد، نوعی حرکت و غفلت‌زدایی یا انتظارشکنی بود.

 فهرست مطالب

پیش‌گفتار

  یافتن ماهیت و ویژگی‌های ادبیات‌کودک از مهم­ترین مبحث‌های مطرح­شده در زمینه‌ی ادبیات‌کودک­ است. بسیاری از پژوهش­گران ­درباره ویژگی­ها، مشکل‌ها، ایدئولوژی­های نهفته و حتا در مورد امکان یا عدم امکان ادبیات‌کودک سخن گفته­اند. این پژوهش­گران، نظرهای گوناگون و حتا گاه متناقضی دارند؛ برای نمونه درحالی‌که ‌استیونز[1] (۲۰۰۲) و زایپس[2] (۱۹۹۴) به ایدئولوژیک بودن ادبیات‌کودک  با روی‌کرد­های ویژه­ی خود اعتقاد دارند، نودلمن[3] (۱۹۹۷) به لذت­های نهفته در آن­ها یا به بیننده‌ی پنهان و نقش تصویر در لذت‌بخشی کتاب‌های داستانی‌تصویری توجه می­ کند یا درحالی‌که رز[4] (۱۹۸۴) ادبیات‌کودک را محملی برای امیال سرکوب­شده­ی بزرگسالان و کاملا جعلی و تصنعی می­پندارد، متیوز[5] (۱۹۸۰) داستان­هایی را برای نمونه می­آورد که اصیل ­هستند و برای کودک پدید آمده­اند. با این­همه، بحث درباره ماهیت و ویژگی‌های ادبیات‌کودک هم­چنان ادامه دارد و هر پژوهش­گری با روی­کرد ویژه­ی خود به بررسی اثرهای ادبی برای کودک می ­پردازد.

  در نظریه­ی به­کاررفته در پژوهش حاضر به همسانی « مفهوم کودکی و ادبیات‌کودک » توجه شده‌است و علت توفیق اثرهای کلاسیک و افسانه­ها را در این مطلب می­داند. در این روی­کرد مفهوم کودکی با توجه به نظریه‌های روان‌شناسی و فلسفه تبیین شده­است و سپس با توجه به این مفهوم و ویژگی­های آن به بررسی اثرهای اصیل و موفق ادبیات‌کودک هم‌چون افسانه‌ها پرداخته­است تا این هم­سانی بیش‌تر آشکار شود.

۲-۱- بیان مسئله

بنیادی‌ترین ویژگی ذهنی کودک از نظر پیاژه تمرکززدایی است که می ­تواند تاثیرهای بسیاری در رشد ذهنی کودک داشته­باشد و البته این همان ویژگی بنیادینی است که در اثرهای کلاسیک کودک و افسانه‌ها که نزد کودکان محبوبیت عام دارند، دیده می­ شود. برای روشن‌شدن این نظر، پژوهشی انجام شد و در آن خسرونژاد ( 1382 ) به بررسی افسانه­ های عامیانه با چنین روی‌کردی پرداخت. پژوهش حاضر در واقع در ادامه­ همان پژوهش است.

  از این منظر، آن­چه که از دیدگاه ­های گوناگون پنهان مانده‌است، توجه نکردن به ادبیات‌کودک و بیرون‌نکشیدن ماهیت واقعی ادبیات‌کودک از کاوش در خود آن به عنوان گونه‌ای مستقل است. درواقع بحث­برانگیز­ترین موضوع ادبیات‌کودک در ایران بحث زیبایی یا آموزش است، بحث این­که آیا ادبیات‌کودک را باید جزو علوم­تربیتی به‌شمار‌آوریم یا جزو ادبیات و البته روی‌کرد حاضر هم‌سو با نظر خسرونژاد ( ۱۳۸۲ ) بر این باور است که این ­هر دو در یافتن ماهیت واقعی ادبیات‌کودک به یک اندازه به­خطا رفته­اند، زیرا هرکدام تنها می­خواهند با اصول خود و بدون توجه به ویژگی‌های ادبیات‌کودک آن را تبیین کنند، اما اگر وجود مستقلی برای ادبیات‌کودک قایل شویم، آن­گاه می­توانیم عواملی را که سبب زیبایی یا آموزش می­شوند، بیابیم.

  اصلی­ترین مسئله در نظریه­ی تمرکززدایی یافتن ماهیتی مستقل برای ادبیات‌کودک و بررسی روش‌ها و شگردهای آن از این طریق است؛ در این میان افسانه‌ها به‌سبب جاذبه و کششی که برای کودک دارند اثرهایی اصیل و یگانه با کودکانند که توجه به ویژگی‌های آن‌ ها از این دید می‌تواند در یافتن ماهیت مستقل ادبیات‌کودک بسیار سودمند باشد.

۱-۳- اهمیت و ضرورت پژوهش

  هنرمند، مخترع، فیلسوف و هر کسی که با آفرینش­گری در ارتباط است معصومیت کودکانه را در خود حفظ کرده‌است. اندیشمندانی هم­چون روسو به همین خاطر عقیده داشته اند که کودک باید دور از جامعه­ بزرگ­سال و در طبیعت رشد کند تا بتواند کودکانگی را در خود نگاه­دارد اما چنین روشی نیز دور از واقعیت است و این پرسش را در پی دارد که خلاقیت چنین کودکی آیا می ­تواند پاسخ­گوی جامعه‌های امروزی باشد، آیا جز این است که خلاقیت کودک، بدوی است و باید رشد کند؟

خلاقیت کودکانه همچون خلاقیت انسان بدوی است، همچنین معصومیت کودکانه ـ که در برگیرنده آن خلاقیت نیز هست بسیار شکننده‌است و فرا­بالیدن آن در خلاء امکان­ پذیر نیست. هر کودکی اگر به خود رها شود_ دور از فرهنگ و جامعه، دور از بایدها و نبایدها، دور از اندام­واره­ای که او را دربرگیرد و در بهترین حالت نیز میل به ایستایی، میل به انسجام در آن قوی­تر از تمایل به پویایی و واگرایی باشد_ شدن او چگونه امکان­ پذیر خواهد بود؟ حضور بزرگسال به هر شکل شرط شکفتن کودک است…. لازمه­ی فرابالیدن معصومیت عبور آن از تجربه‌است. اگر معصومیت از تجربه بگذرد و تجربه [در این­جا بزرگ­سال] آن­قدر بازدارنده نباشد که معصومیت را در خود فرو بلعد و یا آن را به ورای هستی پرتاب کند_ آن­گاه معصومیتی تازه زاده می­ شود که سرشارتر، تواناتر و به­خود آمده­تر از پیش، آماده‌است که با تجربه­ای دیگر_ قدرتمندتر_ درآویزد. درآمیزد و در نهایت_ و باز هم اگر بتواند از آن بگذرد و جذب و یا حذف نگردد_ به معصومیتی باز هم سرشارتر فرابالد ( خسرو‌نژاد، 108:1383 ).

  آن­چه می ­تواند کودک را در برابر هجوم قوانین خشک بزرگ­سالی و چارچوب­های سخت ایمن سازد حفظ انعطاف­پذیری است و اگر کودک بتواند این توانایی را در خود نگاه دارد، بالیده­تر و پرورده­تر از پیش می­ شود. انعطاف­پذیری را می­توان بسته­نبودن اندیشه در برابر افکار گوناگونی دانست که حتی گاهی با کلیشه­ها و ساختارهای ذهنی در تضاد هستند.

ذهن­های خشک، متعصب، خوکرده به عادت و تغییرناپذیر نمی­توانند راه­های تازه را کشف کنند و پاسخ­های مناسب به موقعیت جدید را ارائه کنند و از این رو شکست می­خورند و ناکام یا به رکود کشیده می­شوند و یا تن به واکنش­های نابهنجار ( هم­چون پرخاشگری ) می­دهند. […] انعطاف­پذیری توانایی ترک عادت­ها و اندیشه­ های ثابت و ناکارآمد و جایگزین کردن آن­ها با رفتارها و اندیشه­ های تازه‌است ( خسرونژاد، 1390: 16 ).

  اما انعطاف­پذیری ذهن کودک نیز مستلزم رشد شناختی در اندیشه­ی کودک است، زمانی که کودک نتواند افکار گوناگون را درک کند هرگز نمی ­تواند ذهن انعطاف­پذیری داشته­باشد و زمانی او می ­تواند به این توانایی برسد که اصلی­ترین ویژگی شناختی ذهن، یعنی نوسان میان تمرکزگرایی و تمرکز­زدایی در او رشد کند. نظریه­ی به­کار­گرفته شده در پژوهش حاضر از این مفهوم گرفته شده‌است. در واقع نظریه­ی تمرکز­زدایی به رشد شناختی کودک توجه دارد.

  از سوی دیگر نظریه­ی تمرکززدایی به تبیین ژرف­ساخت یکی از موفق­ترین گونه‌های ادبی برای کودک یعنی افسانه­ها می‌پردازد که میراثی بسیار­گران­بها و الگویی برای داستان­نویسان امروز هستند. بررسی علت موفقیت این اثر‌ها دید تازه­ای به نویسندگان حوزه­ ادبیات کودک می­دهد و با این دید تازه می­توان شاهد تحولی در اثرهای ادبی کودک بود. 

  توجه بیشتر به کنش­های ذهنی و ایجاد راه­هایی برای هرچه­بیشتر کردن این کنش­ها و نیز مشارکت‌دادن مخاطب­های کودک در متن و ایجاد شکاف­هایی برای حضور بیشتر آن­ها با شگرد سپیدنویسی می ­تواند یکی از این تاثیرها باشد. به‌طور‌کلی توجه به مخاطب و ویژگی‌های ذهنی او و آگاه‌بودن نویسنده به این­که مخاطب از چه شگردهایی بیشترین لذت را می­برد او را در پدید‌آوردن متنی قوی­ یاری می­رساند.

  اما پژوهش درمورد تمرکززدایی، نخست، درمورد افسانه‌ها انجام­ و در آن ژرف­ساخت افسانه‌های صبحی واکاوی شده­است و هدف و روش ادبیات‌کودک یا به عبارت بهتر فلسفه‌ ادبیات‌کودک با تمرکززدایی نشان ­داده­شده‌است. اکنون پرسش این­جا است که با وجود پژوهشی درمورد افسانه­ها چه نیازی به پژوهش مجدد و بررسی دوباره­ی افسانه­ها است؛ پاسخ این است که در این پژوهش افسانه­ های انجوی بررسی می­شوند؛ افسانه­ های صبحی با افسانه‌های انجوی تفاوت‌های زیادی دارند که همین تفاوت­ها سبب می­ شود که نیازمند بررسی آن­ها در پژوهشی مستقل باشیم. بسیاری از منتقدان به این نکته که کار صبحی شبیه به بازنویسی است توجه داشته‌اند، هرچند که صبحی، خود، این شیوه را « یافتن اصل قصه » می‌داند:

هرچند که انتشارات صبحی بسیار ارزشمند است باز دارای عیب بزرگی است زیرا قابل اعتماد نیست، چه از نظر محتوی موضوعی و چه از لحاظ نکات زبانی. صبحی خود در مقدمۀ خویش می­گوید که برمبنای تحریرهایی که در اختیار داشته متن جدیدی نوشته‌است و کوشیده تا صورت محتمل هر قصه­ای را بازسازی کند. عیوب چنین روشی کاملا آشکار است؛ از یک طرف ساخت زبانی متن و همچنین محتوای آن_ مخصوصا آنچه به امور اخلاقی مربوط می­ شود_ سخت به طرز تلقی و فکر نویسنده وابسته می­ شود و این امر متن اصلی را نادرست و مخدوش می­ کند؛ از جانب دیگر تاثیر روشن متن ادبی مبنای کار به چشم می‌خورد، به نحوی که متن ارائه شده را مجموعا فقط با احتااط می­توان به عنوان قصه­ای که به آن اشاره‌شده تلقی کرد ( مارزلف، 1376: 19).

امیدسالار نیز در مقاله­ای در شرح روش کار صبحی برای گردآوری افسانه­ها این چنین می‌آورد:

روش کار او در رادیو این بود که ابتدا داستانی را نقل می­کرد و نتیجۀ اخلاقی آن را بر سبیل نصیحت به کودکان متذکر می­شد. سپس از شنوندگان خود می­خواست که اگر روایتی از این داستان شنیده­اند برایش بفرستند. صبحی برای داستان­های عامیانه اهمیت ادبی قائل بود و عقیده داشت که از تلفیق چند حکایت می ­تواند اصل داستان را بازسازی کند. این نظریات صبحی به­روشنی در مقدمه­ی کتاب­هایش و نیز در موخره­های کوتاهی که بر بعضی حکایات مندرج در کتابهای خود نوشته هویداست. مثلا در باب اهمیت ادبی حکایات و لزوم بازسازی آن‌ ها می­نویسد: « به کمک شما مقداری از افسانه­ های محلی که پایۀ متین و بی­نظیری برای زبان و ادبیات فارسی­ست به دست من رسیده و هر افسانه­ای را با مراجعه به چند نسخه که هریک از شهری فرستاده­شده مرتب کرده­ام. » گاهی این دستکاری­های متن داستان را تصحیح یا مرتب‌کردن متن یا پیدا کردن اصل آن می­نامد ( امیدسالار، 1372: 119 ).

تعداد صفحه :172

قیمت :14700 تومان

بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد

و در ضمن فایل خریداری شده به ایمیل شما ارسال می شود.

پشتیبانی سایت :        *       serderehi@gmail.com

در صورتی که مشکلی با پرداخت آنلاین دارید می توانید مبلغ مورد نظر برای هر فایل را کارت به کارت کرده و فایل درخواستی و اطلاعات واریز را به ایمیل ما ارسال کنید تا فایل را از طریق ایمیل دریافت کنید.

  *

[add_to_cart id=148456]

—-

پشتیبانی سایت :       

*         parsavahedi.t@gmail.com