دانلود تحقیق با موضوع شناختی – رفتاری

انگاره ی نمونه‌ای از جمعیت مؤنث ایرانی می پردازیم و براساس ادبیات موجود، یافته‌های این مطالعه و استفاده از معادله‌ی ساختاری، مدلی از تن انگاره و نارضایتی از بدن بر اساس این عوامل جسمی و شناختی – رفتاری دراین جمعیت ارائه می کنیم.

 

علی رغم انبوه پژوهشهای موجود درباره‌ی تن انگاره و نظریه پردازیهای مختلف مربوط به آن در فرهنگهای مختلف ،گزارشی درباره‌ی ارائه‌ی مدلی به این منظور در جمعیت ایرانی مشاهده نشد.

در سال ۲۰۰۲ توماس کشمدلی شناختی- رفتاری برای تن انگاره ارائه کرد. در این مدل شناختی- رفتاری بر اهمیت تجارب مربوط به اجتماعی شدن و فرهنگ پذیری، عوامل بین فردی، خصوصیات شخصیتی و اسنادهای شخصی افراد تاکید می‌شود (کش ، ۲۰۰۲ وکش، ۲۰۰۴).این مدل ارتباط متقابل بین حوادث محیطی، شناختی، عاطفی و فرآیندهای جسمی را در رابطه با تن انگاره حائز اهمیت می‌داند و بیش از سایر نظریه‌های مربوط به تن انگاره و نارضایتی از بدن، طی سالهای اخیر بر روان شناسان علاقمند به پژوهش در این حیطه اثر گذار بوده است. در این مطالعه ما نیز تقریباً با الهام از همین مدل نظری ، “مدل تیلور” و “مدل تاثیر سه جانبه ی تن انگاره”(تامپسون، هاینبرگ، آلتابه و تانتلوف، ۱۹۹۹ ) مدلهایی احتمالی را برای تن انگاره و نارضایتی از بدن در جمعیت ایرانی ارائه کرده و مورد بررسی قرارمی دهیم.
به این ترتیب، در این پژوهش، ضمن بررسی تأثیر قد، وزن، شاخص توده‌ی بدنی ، باورهای مربوط به بدن، طرحواره‌‌ی ظاهر، خویشتن پنداره(عزت نفس)، و وارسی بدن بر تن انگاره در نمونه‌ای از جمعیت مؤنث ایرانی، با بهره گرفتن از معادله ی ساختاری مدل‌یابی به ارائه‌ی مدلهایی درباره‌ی تن انگاره و نارضایتی از بدن در این جمعیت پرداخته ایم.
به این منظور، پس از انتخاب نمونه‌ای از جمعیت دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی واحد زرند وتعیین پایایی و اعتبار مقیاسها و آزمونهای مورد استفاده در پژوهش، به مطالعه‌ی رابطه‌ی قد، وزن، شاخص توده‌ی بدنی، خویشتن پنداره (عزت نفس) و وارسی بدن با تن انگاره و نارضایتی از بدن در نمونه مورد مطالعه می پردازیم و مدل پیشنهادی این پژوهش را شناسایی و در صورت لزوم اصلاح می کنیم. در این مطالعه با بهره گرفتن از معادله‌ی ساختاری مدل یابی تناسب مدلهای ساختاری زیر مورد ارزیابی قرار می گیرد.
مدل ساختاری فرضی تاثیر عوامل جسمانی و عوامل شناختی – رفتاری بر تن انگاره
مدل ساختاری فرضی تاثیر عوامل جسمانی و عوامل شناختی – رفتاری بر نارضایتی از بدن
بنابراین، مطالعه‌ی حاضر رابطه‌ی متغیرهای پیش بین قد، وزن و شاخص توده‌ی بدنی، طرحواره‌ی ظاهر، باورهای مربوط به بدن، خویشتن پنداره و وارسی بدن را برمتغیرهای ملاک تن انگاره و نارضایتی از بدن در چارچوب مدلهایی ساختاری مورد بررسی قرار می‌دهد. براساس مدلهای پیشنهادی هم عوامل جسمانی (مثل قد، وزن و شاخص توده‌ی بدنی) و هم عوامل روان شناختی همچون (طرحواره‌ ی ظاهر و باورهای مربوط به بدن ، عزت نفس و وارسی بدن) در شکل گیری تن انگاره ونارضایتی از بدن دخالت دارند. با توجه به آن چه که دراین بخش به آن اشاره شد، مساله های اصلی این پژوهش عبارتند از:
۱- آیا متغیرهای قد، وزن، شاخص توده بدنی، به عنوان متغیرهای جسمانی و عزت نفس، طرحواره ی ظاهر، باورهای مربوط به بدن و وارسی بدن به عنوان متغیرهای شناختی- رفتاری با تن انگاره و با نارضایتی از بدن رابطه دارند؟
۲- آیا مدلهای ساختاری فرضی که برای تاثیر این عوامل جسمی و عوامل شناختی- رفتاری بر تن انگاره و بر نارضایتی از بدن تدوین و ارائه شده اند ، شناسایی می شوند؟
۳- آیا مدلهای ارائه شده ی تن انگاره و نارضایتی از بدن با جمعیت مورد مطالعه تناسب دارند؟
اهمیت و ضرورت تحقیق
مطاله و بررسی تن انگاره و رضایت و نارضایتی از بدن یکی از زمینه های مورد علاقه پژوهشگران رشته های مختلف از جمله روان شناسی، جامه شناسی، مطالعات مربوط به جنسیت ، مطالعات زنان و مطالعات رسانه‌های جمعی است(گروگن،۲۰۰۸). توجه پژوهشگران رشته‌های مختلف به تن انگاره به خودی‌خود گویای اهمیت نظری و کاربردی پژوهش در این حوزه است. علاقه پژوهشگران رشته های مختلف به مطالعه ی تن انگاره و نارضایتی از بدن ریشه در اهمیت تن انگاره و نارضایتی از بدن و اثر آنها بر رفتار ها وتجارب مختلف افراد دارد. تن انگاره جنبه ی با اهمیتی از ارزش خویشتن و سلامت روانی در تمامی طول عمر افراد است(هارتر،۱۹۹۱)و تأثیر آن تأثیری فراگیر است که با پذیرش خویشتن، اعتماد به نفس اجتماعی، محبوبیت در ارتباطات بین فردی و اجتماعی، قاطعیت، تواناییهای ورزشی و شناخت ازخویشتن رابطه دارد (هس، بیبر، کلایتون، ماتئوس و داونی، ۱۹۸۷ ). بنابراین مطاله و پژوهش درباره ی تن انگاره ونارضایتی از بدن می‌تواند به شناخت بهتری از این پدیده ها به ویژه خود انگاره منجر شود.
به طور کلی، دلایل اهمیت و ضرورت توجه به پژهش درباره‌ی تن انگاره و نارضایتی از بدن را که موضوع مطالعه ی حاضر است، می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
الف) شیوع بالای نارضایتی از بدن و تن انگاره ی منفی
ب) افزایش قابل ملاحظه ی تقاضا برای اعمال جراحی زیبایی
پ) افزایش نگرانی درباره ی رژیم های غذایی ناسالم برای لاغری درزنان و عضلاتی ترشدن زنان و مردان
ت) رابطه ی تن انگاره و نارضایتی از بدن با سازگاری رفتاری و مشکلات عاطفی، به ویژه افسردگی.
همچنین، تحقیق در زمینه ی تن انگاره و نارضایتی از بدن می تواند زمینه ساز مداخله های مناسب درمانی و بهداشتی در این زمینه باشد. عده‌ای از جمله پاکستون، و همکاران(۲۰۰۶) معتقدند اختلال تن انگاره و نارضایتی از بدن را باید مشکل بهداشت عمومی نیازمند بررسی ، مداخله و پیشگیری تلقی کرد. این نظر در مورد کشورمان ایران نیز که به نظر می رسد با نرخ بالای نارضایتی از بدن وتمایل به اعمال جراحی زیبایی وترمیمی مواجه است، مصداق دارد و بررسی در این مورد ضرورت می یابد.
از سوی دیگر شیوع بالای چاقی بویژه از دهه ی۱۹۸۰ در سراسر جهان و عوارض آن به گونه ای که براساس آمار سازمان بهداشت جهانی،تخمین زده می شود که یک میلیارد نفر از جمعیت جهان دچار اضافه وزن و سیصد میلیون نفر مبتلا به چاقی باشند (کامینگ و شوارتز، ۲۰۰۳) توجه به تن انگاره و نارضایتی از بدن و عوامل دخیل در آن را بیش از پیش ضروری می کند.
محدود بودن بررسیهای مربوط به تن انگاره و نارضایتی از بدن در ایران و بی توجهی پژوهشگران این حیطه به طرح پژوهشهایی که عوامل مختلف جسمانی و روانشناختی را درتعامل با هم و در چارچوب مدلهای ساختاری بررسی کنند نیز به ضرورت انجام چنین پژوهشهایی می افزاید. مطالعات انجام شده در ایران محدود به معدود پژوهشهایی هستند که تنها همبستگی یک یا چند متغییر جسمانی، روانشناختی و یا فرهنگی را با تن انگاره و نارضایتی از بدن بررسی کرده اند( به طور مثال پژوهشهای: آزادارمکی و چاوشیان، ۱۳۸۱؛ عمیدی و غفرانی پور، ۱۳۸۵؛ گل پرور، ۱۳۸۶؛ طلایی و همکاران، ۱۳۸۸؛ بابایی، ۱۳۸۸؛ خواجه نوری و مقدس، ۱۳۸۸؛ ابراهیمی و بهنویی گدونه، ۱۳۸۹؛ پهلوانزاده، ۱۳۸۹؛ پاشاشریفی، ۱۳۸۹؛ دهقانی و همکاران، ۱۳۹۰ ؛ موحد و محمدی، ۱۳۹۰؛ ریاحی، ۱۳۹۰؛ خانجانی، باباپور و صبا، ۱۳۹۱؛ حقیقتیان و انصاری، ۱۳۹۱؛ کیوان آرا و حقیقتیان، ۱۳۹۱؛ ستوده و همکاران، ۲۰۰۸ و …).
پژوهش حاضر همچنین می تواند، شواهدی برای تعیین خصوصیات روانسنجی آزمونها و مقیاسهای مورد استفاده در گردآوری اطلاعات مربوط به تن انگاره و نارضایتی از بدن، نیز فراهم کند.آزمونها و مقیاسهایی که می توانند برای پژوهشگران علاقمند به موضوع تن انگاره و نارضایتی از بدن مفید باشند. بنابراین، انجام این بررسی از این نظر نیز حایز اهمیت است.
از سوی دیگر، تن انگاره و نا رضایتی از بدن علاوه بر عوامل جسمانی و روان شناختی از عوامل اجتماعی وفرهنگی هم تأثیر می‌پذیرد و در واقع پدیده‌ای روان شناختی است که به شدت متأثر از عوامل فرهنگی- اجتماعی است (تامپسون و همکاران،۱۹۹۹) و برای درک بهتر آن نه تنها نیازمند به جستجو و کنکاش تجارب افراد در رابطه با بدنشان هستیم، بلکه به تأثیر عوامل فرهنگی- اجتماعی و متن فرهنگی اثر گذار بر افراد نیز نیاز داریم. به همین دلیل، بررسی حاضرکه در نمونه‌ای از جمعیت ایرانی- متأثر از فرهنگ و شرایط اجتماعی ایران- به مسأله تن انگاره و نارضایتی از بدن می پردازد،اهمیت می یابد.
باتوجه به موارد فوق، اهمیت تن انگاره و نارضایتی از بدن در جوامع انسانی و به لحاظ محدودیت پژوهشهای انجام شده در این زمینه درکشورمان، طرح و انجام این پژوهش هم به لحاظ نظری و هم به لحاظ کاربردی و بالینی می تواند حائز اهمیت و ضروری باشد. یافته های این بررسی ضمن افزایش دانش ما درباره ی تن انگاره و نارضایتی از بدن در جمعیت ایرانی می‌تواند به برنامه ریزان و دست اندرکاران بهداشتی به منظور طرح و اجرای برنامه های پیشگیری از نارضایتی از بدن در چارچوب مدلهای مورد مطالعه یا مدلهای مناسبتر جایگزین آنها، کمک کند.
اهداف پژوهش
هدف اصلی این مطالعه ارائه‌ی مدلهایی درباره‌ی تن انگاره و نارضایتی از بدن در نمونه‌ای از جمعیت ایرانی است. در این راستا تأثیر متغیرهای پیش بین قد، وزن، شاخص توده‌ی بدنی ( به عنوان عوامل جسمی) و طرحواره‌ی بدن، باورهای مربوط به ظاهر، عزت نفس و وارسی بدن ( به عنوان عوامل شناختی- رفتاری) بر تن انگاره و نارضایتی از بدن به عنوان متغیرهای ملاک بررسی می‌شود و در نهایت با بهره گرفتن از روش معادله‌ی ساختاری مدل سازی،تناسب مدلهای پیشنهادی برای ارتباط این متغیرها در جمعیت مورد مطالعه تعیین خواهد شد. به این ترتیب اهداف این بررسی عبارتند از:
۱- تعیین رابطه‌ی بین قد و تن انگاره در نمونه‌ای از جمعیت ایرانی.
۲- تعیین رابطه‌ی بین قد و نارضایتی از بدن در نمونه‌ای از جمعیت ایرانی.
۳- تعیین رابطه‌ی بین وزن و تن انگاره در نمونه‌ای از جمعیت ایرانی.
۴- تعیین رابطه‌ی بین وزن و نارضایتی از بدن در نمونه‌ای از جمعیت ایرانی.
۵- تعیین رابطه‌ی بین شاخص توده‌ی بدنی و تن انگاره در نمونه‌ای از جمعیت ایرانی.
۶- تعیین رابطه‌ی بین شاخص توده‌ی بدنی و نارضایتی از بدن در نمونه‌ای از جمعیت ایرانی.
۷- تعیین رابطه‌ی طرحواره‌ی ظاهر و تن انگاره در نمونه‌ای از جمعیت ایرانی.
۸- تعیین رابطه‌ی طرحواره‌ی ظاهر و نارضایتی از بدن در نمونه‌ای از جمعیت ایرانی.
۹- تعیین رابطه‌ی بین عزت نفس و تن انگاره در نمونه‌ای از جمعیت ایرانی.
۱۰- تعیین رابطه ی بین باورهای مربوط به بدن وتن انگاره.
۱۱- تعیین رابطه ی بین باورهای مربوط به بدن ونارضایتی از بدن.
۱۲- تعیین رابطه‌ی بین عزت نفس و نارضایتی از بدن در نمونه‌ای از جمعیت ایرانی.
۱۳- ارائه ی مدلی ساختاری برای تن انگاره براساس روابط احتمالی بین متغیرهای قد، وزن، شاخص توده‌ی بدنی، طرحواره‌ی ظاهر، باورهای مربوط به بدن، عزت نفس و وارسی بدن و تعیین تناسب این مدل با بهره گرفتن از روش معادله ساختاری مدل سازی.
۱۴- ارائه ی مدلی ساختاری برای نارضایتی از بدن براساس روابط احتمالی بین متغیرهای قد، وزن، شاخص توده‌ی بدنی، طرحواره‌ی ظاهر، باورهای مربوط به بدن، عزت نفس و وارسی بدن و تعیین تناسب این مدل با بهره گرفتن از روش معادله ساختاری مدل سازی.
فرضیه‌های پژوهش
با توجه به مرور ادبیات و پیشینه‌ی مطالعاتی تن انگاره و نارضایتی از بدن فرضیه‌های این پژوهش عبارتند از:
۱- وزن با تن انگاره رابطه دارد.
۲- وزن با نارضایتی از بدن رابطه دارد.
۳- شاخص توده‌ی بدنی با تن انگاره رابطه دارد.
۴- شاخص توده‌ی بدنی با نارضایتی از بدن رابطه دارد.
۵- طرحواره‌ی ظاهر با تن انگاره رابطه دارد.
۶- طرحواره‌ی ظاهر با نارضایتی از بدن رابطه دارد.
۷- باورهای مربوط به تن با تن انگاره رابطه دارند.
۸- باورهای مربوط به تن با نارضایتی از بدن رابطه دارند.
۹- عزت نفس با تن انگاره رابطه دارد.
۱۰- عزت نفس با نارضایتی از بدن رابطه دارد.
۱۱- وارسی بدن با تن انگاره رابطه دارد.
۱۲- وارسی بدن با نارضایتی از بدن رابطه دارد.
فرضیه‌های فوق اغلب با توجه به ادبیات پژوهشی مربوط به مطالعات خارج از ایران بنا شده‌اند هر چند که برخی از آنها در جمعیت ایرانی نیزمورد مطالعه قرارگرفته‌اند. فرضیه های مربوط به مدلهای این پژوهش نیز که تناسب آنها (به ترتیب برای تن انگاره شکل۱-۱ وبرای نارضایتی از بدن، شکل۲-۱ ) مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند ، به شرح زیر هستند:
الف) مدل ساختاری فرضی برای تن انگاره (که در شکل۱-۱ ارائه شده است) با جمعیت مورد مطالعه تناسب دارد.
ب) مدل ساختاری فرضی برای نارضایتی از بدن (که در شکل ۲-۱ ارائه شده است) با جمعیت مورد مطالعه تناسب دارد.
تعریف واژه ها و مفاهیم تحقیق
تعریف نظری تن انگاره:
بیشتر پژوهشهای مربوط به تن انگاره در تعریف و ارزیابی، آن را ویژگی با ثبات و شبه صفتی در نظر می‌گیرند که به طور کلی متمرکز بر نارضایتی از شکل و اندازه‌ی بدن است. (رودیگر، کش، روهرینگ و تامپسون، ۲۰۰۷ ؛ گروگن، ۲۰۰۸ ؛ رحیمی، ۲۰۱۰) . تن انگاره پدیده‌ای پیچیده و چند ساحتی است که در برگیرنده‌ی نگرشها، ادراکات و تجارب افراد با تن و ظاهر جسمانی شان است (کش و پروزینسکی، ۲۰۰۲). طی قریب به نیم قرن گذشته، تعریف تن انگاره (تصویر تن) از سازه‌ای تک ساحتی به سازه‌ای چند ساحتی تغییر یافته است (کش وپروزینسکی، ۲۰۰۲). تعریفهای اولیه، عمدتاً ادراکی بودند و به تصویری که فرد از بدنش در ذهن شکل می‌داد، تاکید می‌کردند. اما با تحقیقات بیشتر درباره‌ی چگونگی ادراک افراد از تن و ظاهرشان، واژه‌ی تن انگاره چیزهای دیگری همچون رضایت از وزن ، دلتنگی از تن، بد شکلی تن، ادراک اندازه‌ی بدن، و عزت تن، را هم در برگرفت (کش و پروزینسکی، ۲۰۰۲).
تعریف عملیاتی تن انگاره:
در این مطالعه ما به ارزیابی تن انگاره هم به عنوان یک ویژگی شبه صفت وهم به عنوان یک حالت می پردازیم و با استفاده ازفرم فارسی مقیاس آنالوگ دیداری تن انگاره (هاینبرگ و تامپسون، ۱۹۹۵) و فرم فارسی مقیاس وضعیت تن انگاره (کش، فلمینگ، الیندوگان، استیدمن و وایتهد، ۲۰۰۲) این سازه مورد ارزیابی قرار می گیرد وگزارش شخصی افراد در این مقیاسها شاخص تن انگاره مشارکت کنندگان است. برای استفاده از این مقیاسها، ابتدا خصوصیات روانسنجی(پایایی و اعتبار محتوایی ) آنها بررسی خواهد شد.به علاوه همه ی مواد مورد استفاده در این بررسی به عنوان یک مقیاس که سازه های متعدد متناسب با متغیرهای پژوهش را ارزیابی می کنند، تحلیل عوامل خواهند شد.
تعریف نظری نارضایتی از بدن :
نارضایتی از بدن تجریه‌ی ذهنی منفی است که افراد نسبت به بدنشان دارند(استیس و شاو، ۲۰۰۲). میزان نارضایتی فرد از اندازه، وزن و شکل آن و میزان نگرانی و اشتغال خاطر با بدنش به طور کلی نارضایتی از بدن تعریف می شود(تامپسون وفن دنبرگ، ۲۰۰۲). مطالعات متعددی(مثل شیه وکوبو، ۲۰۰۲؛ استریگل مور و فرانکو، ۱۹۹۴) نشان داده اندکه ناهمخوانی بین تن انگاره ی که فرد دارد و تن انگاره ی آرمانی او سبب نارضایتی از بدن است و هرچه این ناهمخوانی بیشتر باشد نارضایتی از بدن بیشتر می شود.
تعریف عملیاتی نارضایتی از بدن :
به لحاظ عملیاتی منظور از نارضایتی از بدن در این مطالعه نمره ی مبتنی بر گزارش شخصی مشارکت کنندگان در فرم فارسی مقیاس نارضایتی از بدن پرسشنامه ی اختلال خوردن۳ (گارنر، ۱۹۹۱) و فرم فارسی پرسشنامه ی آشفتگی تن انگاره(کش، فیلیپس، سانتمنس و هاربوسکی،۲۰۰۴) و یا فرم فارسی مقیاس درجه بندی تصویری رضایت از بدن (استونکارد، سورنسون، و شولزینگر، ۱۹۸۰ و فالون و روزین ، ۱۹۸۵) است. ابتدا خصوصیات روانسنجی(پایایی و اعتبار محتوایی ) این مقیاسها نیز تعیین خواهد شد.
تعریف نظری طرحواره ظاهر:
مجموعه ی باورها و تصوراتی است که فرد درباره ظاهر و بدنش دارد. این واژه بیشتر بیانگر مولف