مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 275

بی همه کس-بی پدر و مادر

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

روز پنجاه هزار سال-روز قیامت

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

پیش-برنده-آن که جلو است

 

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

 

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

 

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

دندان پر کردن-ترمیم دندان آسیب دیده

انسان(آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی)

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

خلیلی-نوعی غل و زنجیر-نوعی انگور

بود و نبود-آنچه می تواند وجود داشته باشد-مال و منال-همه ی دارایی

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

بوی الرحمان کسی بلند شدن-نزدیک به مرگ شدن-مردن

رم کردن-رمیدن-گریختن

دمامه-زن خشن-زن بی حیا و پاچه ورمالیده-آپارتی

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

زاچ-زائو

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد

بزن بهادر-اهل دعوا و مرافعه-قلچماق-پر زور

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

خود را به آب و آتش زدن-به هر وسیله ای متوسل شدن-هر خطری را استقبال کردن

دو راهی-آن جا که راه دو شاخه می شود

حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

خشخاشی-نان خشخاش زده

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

تاق و توق-آواز بر هم خوردن دو چیز

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

ابوقراضه-ابوطیاره

جور کسی را کشیدن-کاری را به جای کسی برای او کردن
پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

پنج دری-اتاقی که پنج در دارد

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش
از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن
پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

چپو شدن-غارت شدن
بی صاحاب مانده-صاحب مرده-وامانده

چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

اسرار مگو-حرف‌های ناگفتنی

پس پسکی-حالت کسی که رو به عقب گام برمی دارد

 

آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

جریحه دار شدن-زخمی شدن-دل شکسته شدن-رنجیده شدن

خیط کاشتن-خطا کردن
انگشت در سوراخ مار کردن-دانسته خود را هلاک کردن

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

آمیزقلمدون-میرزا‌بنویس-کاتب

ته خوار-بچه باز
آب دادن بند(خود را لو دادن، فرصت را از دست دادن)
توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن

دلخور بودن-گله مند بودن-ناراضی بودن

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

دستک دمبک-بهانه-دستاویز-پاپوش

 

چرمی-از جنس چرم

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

جان کلام-اصل مطلب

آب بستن در چیزی(آبکی و رقیق کردن)

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

بلا نسبت-دور از جانب شما

 

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

چُرتی-اهل چرت زدن-ضعیف-مردنی

آکله فرنگی-سیفلیس

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

 

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

دلپخت-پختن مغر چیزی

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

 
پشت کسی را داشتن-هوای کسی را داشتن-از کسی حمایت کردن

زیر پای کسی را درآوردن-زیر پا کشی کردن

پت پت کردن-صداکردن فتیله ی چراغ بر اثر تمام شدن روغن آن

 
افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن
درز-شکاف-محل اتصال یا دوخت

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست
 

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

 

 

دقه-دقیقه

روغن کرمانشاهی-روغنی که در کرمانشاه از شیر گاو و گوسفند به دست می آورند و به ترین روغن زرد است
به درک- به جهنم

خطب کسی کج بودن-نگا. پالان کسی کج بودن

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن

خر و پف-نگا. خرناس

از راه به‌در بردن(فریب دادن، اغوا کردن)

خرج در رفته-خالص-ارزش پس از کسر مخارج لازم

حساب کهنه-نگا. حساب سوخته

ته نشست-رسوب

آکله فرنگی-سیفلیس

 

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

 

بی رگ-بی غیرت-بی حس
بله بران-قول و قرارهای پیش از ازدواج در میان خانواده های عروس و داماد

درمانگاه-جای درمان بیمار
خوش خدمتی-خودشیرینی-چاپلوسی

 

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

روی خون افتادن زن آبستن-بچه انداختن

آشنا روشنا-دوست آشنا

اسیر خاک(مرده، تن‌پرور)

بد مصب-بد مذهب-لاکردار-بی مروت

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن

 

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

زردنبو-زردمبو

زیر گوشی در کردن-زیر سبیل در کردن

به خون کسی تشنه بودن-کینه ی کسی را سخت در دل داشتن-با کسی سر جنگ داشتن

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)

از جگر گذشتن-نامردی کردن

بیخ خِر-بیخ گلو

دُوال پا-آدم سمج

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن

پیش کردن گربه-راندن گربه

خون کسی از خون دیگری رنگین تر بودن-همسان و هم ارز نبودن-کسی بر کسی ترجیح داشتن

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

 
 

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)

دم خروس در دست داشتن-بهانه داشتن
این جور که بویش می‌آید-چنان که از ظواهر امر پیدا است-از فرار معلوم

جیب کسی سوراخ بودن-ولخرج بودن-غالبن پولی در جیب نداشتن

پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

 

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

 
آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)
دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن

چیز خور-مسموم شده

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

دان-دانه-چینه

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

 

زیر و زبر گذاشتن-اعراب گذاشتن بر حروف

به تنگ آوردن-به ستوه آوردن-خسته کردن

آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)

رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده

دو دو زدن-تکان تکان خوردن

آفتاب روی پشت بام جمع کردن-کاملا تنگدست بودن

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

پوست پیازی-نازک و بی دوام

روغن داغ-روغن گداخته

خانم بازی-معاشرت با زنان هرزه

چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند

چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن

رنجیده شدن-آزرده خاطر شدن-آزرده دل شدن

در رفتن با کسی-رفع اختلاف کردن با کسی-آشتی کردن

 

 

دل خالی کردن-کین خود را گرفتن-از رنج دشمن شاد شدن
چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

تو خشت افتادن-به دنیا آمدن
دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

ریش گرفتن-دست به ریش کشیدن-پادر میانی کردن-تقاضا و خواهش کردن

ته گیلاس-نوشیدنی کمی که ته گیلاس مانده است

به آب چسیدن-از بین رفتن-نابود شدن-نتیجه نگرفتن

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

چشم دریده-خیره-درآمده

بامبه-توسری

دال-خمیده-کج

باب طبع-موافق میل-مطابق سلیقه

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

به گند کشیدن-جایی یا کاری را خراب کردن-به لجن کشیدن-بی اعتبار کردن

پیاله فروش-میخانه چی

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

تراشیده شدن-لاغر شدن

 

بختک-کابوسی به شکل هیکل که در خواب بر سینه ی شخص نشسته و مانع تنفس آزاد او می شود
آب و گاوشان یکی بودن(شریک و همدست بودن)

با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن

دور دست-جایی دور

زُل-خیره

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها
جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

دست انداختن به روی چیزی-چیزی زا غاصبانه تصرف کردن

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

زحمت کشیدن-کار کردن

خوش وعده-آن که به وعده اش وفا می کند

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

بَهمان-فلان

انگشت کردن-انگشت رساندن
اصحاب منقل(اهل گفت‌وگو و سخن)

پاتال-سالخورده-پیر
اهل بیت-اهل خانه-خانواده
چپیدن-به زور جا گرفتن

تریت- تلیت

رتوش-دستکاری و آرایش عکس

خوش غیرتی-زیاده غیرت نشان دادن-به طنز یعنی بی غیرتی کردن
آتشخوار(ظالم، حرام‌خوار)

بگیر بگیر-بازداشت افراد بسیار-توقیف گروهی

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده
بگو مگو-جر و بحث-مشاجره

برادر خواندگی-ایجاد برادری با دیگری-دوستی بسیار نزدیک و صمیمی

تیک تیک لرزی-دن به شدت لرزیدن

تنابنده-انسان-آدم-ضعیف ترین بنده ی خدا
ریز بینی-نکته سنجی-دقت

پیاله فروشی-میخانه

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

برزخ شدن-ناراحت شدن

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

اقبال کسی به برج ریق بودن-بداقبال بودن

حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن
حیف شدن-حرام شدن-نفله شدن-از فایده افتادن

در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم)

زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار
جوش آوردن-نگا. جوش آمدن

 

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

این دو کله‌دار-خورشید و ماه

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

آدم-نوکر

جرواجر کردن-پاره پاره کردن
آن روی کسی بالا آمدن(خشمگین شدن)

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند

اروای ننه‌ات-ارواح بابات

زرد گوش-بی رگ-ترسو

چرب دست-ماهر-زبر دست
از کسی حساب بردن-از کسی ترس داشتن
پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی

جوشکاری-جوش دادن قطعات فلزی

رگه-طبقه ای از مواد معدنی در درون خاک

بنجل-جنس بدرد نخور-آدم بیکاره و بی مصرف

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول

دنیا پسند-آن چه که همه بپسندند

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

آب مریم-شیره‌ی انگور-عصمت و طهارت

ابوقراضه(ابوطیاره)

پاشنه بخواب-کفش راحتی

روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

رومیزی-منسوب به میز

تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن
آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)
درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن
تو جلد کسی رفتن-کسی را برای انجام کاری وسوسه کردن
این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

آرواره‌ی کسی لق بودن-سرنگهدار نبودن-پرچانه بودن

خرج تراشی-هزینه درست کردن

پینه-وصله-پوست سخت شده

 
زیپو کسی را زدن-از کار برکنار کردن-معزول کردن

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن

با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن

زدن برای کسی-پشت سر کسی بدگویی کردن-مورد بدبینی قرار دادن