مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 273

آب را گل آلود کردن(برای سود خود کارها را به هم زدن)
دختر دم بخت-دختری که هنگام شوهر کردن او رسیده باشد

 

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

آفتابه‌آب‌کن(پست ترین نوکر)

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)

بز دل-ترسو

باد به غبغب انداختن-تکبر کردن-خودخواهی نشان دادن
البرز-بلندقامت-دلیر
چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

 

حساب انگشت بالا-حساب ساختگی
بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن
تنگ کلاغ پر-نزدیکی های صبح

 

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

اُرد کسی را خواندن-به حرف کسی گوش کردن-اهمیت دادن

زیر سر داشتن-آماده شدن

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد
دندان گیر-قابل خوردن و جویدن-قابل توجه-پر سود

تخم چهارشنبه-حرم زاده-ناسزایی برای بچه های شریر

چپ بُر-نوعی اره ی دستی
خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

رد پا-جای پا-اثر

 

پنبه از گوش در آوردن-از غفلت در آمدن-هوشیار شدن

 

آشنا روشنا-دوست آشنا

پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

چاق شدن-بهبود یافتن-درمان شدن

جوش خوردن-لحیم شدن-به هم پیوستن-معاشرت کردن با دیگران

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

الفرار-گریز-بگریز !

تاراغ و توروغ-آوایی که از برخورد دو چیز برخیزد

خرخور-چیزی که قابلیت خورده شدن را از دست داده است

الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی

دار و ندار-کل دارایی-تمام هستی
زرت و زبیل-آت و آشغال-خرده ریزهای کم ارزش

پُخی بودن-کاره ای بودن-مهم بودن

چنته-خورجین چرمی-فکر-سینه

جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

خورش خوری-ظرفی که در آن خورش می ریزند

زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری

به خود پیچیدن-ناخوش شدن-عتاب کردن

خواه و ناخواه-از روی میل یا اجبار
ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

پیش بردن-کاری را به انجام رسانیدن

الو گرفتن(آتش گرفتن، (کنایه از شدت خشم و عصبانیت))

درشت-حرف زشت-دشنام

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

خفه خون-خفقان

تو جوال رفتن با کسی-با کسی به مبارزه برخاستن

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

بپا-مواظب باش-متوجه باش

دوبله ایستادن-نگه داشتن اتوموبیل در کنار یک اتوموبیل دیگر

ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن

چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب

 

پرت کردن-چیزی را با شدت دور انداختن

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

حشری-شهوت ران-پر شهوت
احتیاطی-نجس-ناپاک

خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن

از بیخ گوش کسی گذشتن(در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن)

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

دست از پا دراز تر-مایوس شده-ناموفق

خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

تنگاتنگ-بسیار نزدیک به هم-بدون فاصله

 

دلخوری-گله-شکایت-اوقات تلخی

تند نویسی-سریع نویسی

دانه دانه-یک یک

چیلک دان کسی را تکاندن-کسی را وادار با افشای رازش کردن

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

آب به چشم آمدن(طمع کردن)

زور شنیدن-نحمل جور و ظلم کردن

خوراکی-خوردنی ها جز غذای روزانه-تنقلات-خوردنی

جِر انداختن کسی را-اوقات کسی را تلخ کردن-خشمگین کردن کسی

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن

پا بر جا کردن-اثبات-مستحکم کردن

 

انگشت به دندان گزیدن(متحیر شدن، حسرت خوردن)

چلاندن-فشار دادن برای آب گرفتن
دق دلی-دق دل

به جهنم-به درک-خوب شد که چنین شد-خوب است که چنین بد است

 

آقادایی را جنباندن-حرکتی به خود دادن

از سر کسی زیاد بودن-بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن

خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی

چاخانچی-کسی که همیشه دروغ بافی می کند

جیب کسی سوراخ بودن-ولخرج بودن-غالبن پولی در جیب نداشتن

آمده(شوخی و لطیفه)
چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن

اُس و فُس-اصل-مایه-چهارستون بدن

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

تِلِک و تُلُک-کار مختصر و محقری داشتن

آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن
از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

بالا تنه-از کمر به بالای بدن

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

 

از کسی خوردن(توانایی مقابله با کسی را نداشتن)

ابوطیاره-اتوموبیل کهنه و فرسوده

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

 

پاره شدن چرت ب-ا امری نامنتظر روبرو شدن-جا خوردن

به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)
دانه دانه-یک یک

دم بازی-چاپلوسی-تملق

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس
پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن

 

رد کسی را گرفتن-از روی جای پا یا آثار دیگر کسی را دنبال کردن

تریاکی ِ چیزی بودن-سخت به چیزی معتاد بودن

آسمان غرمبه(صدای رعد، تندر)

 

جُستن-چیز گمشده را یافتن

تته پته-لکنت زبان

آخِی(صوتی برای تاثر یا شادی)

رو کردن-روی آوردن-آشکار کردن-به رخ کشیدن
رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

آیه آمدن(سوگند یاد کردن، به قرآن سوگند خوردن)

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

رک نگاه کردن-رک رک نگاه کردن

 

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

خاصه پز-نانوایی که نان خوب می پزد

آمده-شوخی و لطیفه

 

پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن

خاکروبه ای-سپور-آشغالی

پخته-با تجربه-دنیا دیده

زنده بیوه-زنی که شوهرش بدون آن که او را طلاق داده باشد-او را ترک کرده است

خاطر جمع-مطمئن

دور از جناب ب-لانسبت

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن

چله نشستن-بیرون نیامدن از خانه-خانه نشین شدن
خاک به سر شدن-مصیبت زده شدن-داغ دیدن-از فدر و اعتبار افتادن

جُل-پوششی که روی اسب و خر می اندازند-لباس کهنه-میوه های بته ی مرده

زبر-خشن-غیر لطیف

حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

حشری-شهوت ران-پر شهوت

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)

چشم کار کردن-دیدن

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن
پس مانده-ته مانده-به کنایه به زن طلاق گرفته گفته اند

بادکش کردن-بیرون کشیدن خون بوسیله ی بادکش

دسته گل به آب دادن-کاری به خطا انجام دادن

دست به کار نرفتن-حال کار کردن نداشتن-برای کار بی حوصله بودن

 
حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

تره بار-میوه ها و سبزی ها

از کار در آمدن-آزموده شدن-نتیجه دادن

ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

تلکه بند شدن- تلکه کردن
تو جلد کسی رفتن-کسی را برای انجام کاری وسوسه کردن

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

خون دماغ شدن-خون از بینی جاری شدن

دست اندر کار-دارای سهمی در انجام کاری-مشغول به کار

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

دست مزد-اجرت-مزد کار

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

 

آب دندان خوردن-حسرت خوردن

 

 

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند

اسیر خاک(مرده، تن‌پرور)

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

زیر چاقی-مهارت

دماغ را بالا کشیدن-اظهار نارضایتی کردن

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

چایمان-سرما خوردگی

چک و چانه-کنایه از دهان

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

خواهر کسی را گاییدن-دخل کسی را آوردن-کلک کسی را کندن

حضرت عباسی-راست و درست

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

 

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است
راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان
آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)

دلچسب-دلپذیر-مقبول

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

چشمه چشمه-سوراخ سوراخ-مشبک

اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی

دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات
تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

آهوی خاور-آفتاب

با خرس توی جوال رفتن-با آدم ناجور همدم و همکار شدن

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن
 

اسباب‌کشی-نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

پیچ خوردن-در خلاف جهت-حرکت کردن-پیچانده شدن استخوان

خورده برده-ملاخظه و پروا

راست شدن-رو به راه شدن

دوا-واجبی-مشروبات الکلی

دومندش-دوم از آن

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

درگاهی-آستانه

روغن مالی-روغن زدن به دستگاه
خشتک نشور-آدم پست و بی ارزش

تلمبار- تل انبار
با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است
چاه ویل-جایی که اگر کسی یا چیزی برود دیگر بر نگردد

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

جملگی-تمامن-سراسر

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن
چلو-برنج آب کشیده

بچه ننه-بچه ی لوس و نازک نارنجی

از کمر افتادن(از خستگی زیاد از کار افتادن، ناتوان شدن در امر جنسی)

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

بامبول سوار کردن- بامبول در آوردن

زرت و زورت-زرت و پرت

 

 

چوروک خوردن-چین برداشتن

خم شدن-دولا شدن

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی

 
 

چغاله بادام-بادام نارس

تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد

 
ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری

 

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

آفتاب‌نشین(بیکاره و تنبل)

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن
حرم خانه-درون خانه که زنان زندگی می کنند
خوابگوشی-سیلی-کشیده
دو لبه-دارای لب کلفت

پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن

رفتن ِ سر کسی-از پرحرفی کسی خسته شدن-از صدای بلند کسی یا چیزی ناراحت شدن

 

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

جز جگر زدن-نفرینی است به معنی به بلا گرفتار شدن-دل سوختن بر اثر اندوه و مصیبت

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

به کسی رو دست زدن-به کسی حقه زدن-کسی را فریب دادن

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)
درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند

حق گرفتن-نگا. حق بردن

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن-از دارایی دیگران بخشیدن

به چشم-اطاعت می شود

دو زاری-سکه ی دو ریالی

چس آمدن-در حالت عصبانیت به جای خوش آمدی می گویند چس آمدی

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

پر روده-پرچانه-روده دراز

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

جان کُردی-سخت گیری-مقاومت

بی وقت-نابهنگام-بی موقع

به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن
تیغ کش-چاقوکش حرفه ای-لات و جاهل

ساییدن دندان ها به یکدیگر به هنگام خشم یا در خواب
ز ِله-ستوه-عجز

جوخه ی آتش-جوخه ای که مامور تیراندازی است

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن
از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)

پیش خودمان بماند-به کسی مگو-نشنیده بگیر

پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی

حرف شنوی-سر به راهی-تبعیت-نصیحت پذیری

زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن

از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)

خورد و برد-افراط و زیاده روی-ریخت و پاش-تعدی و تجاوز

ته چک-بن چک-بنجاق-بخشی از دسته چک که پس از جداکردن چک باقی می ماند

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند

پشته کردن-روی هم انباشتن

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

 
رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

چوچول باز-دغل-بی حیا

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

بدک-نه چندان بد
بار خود را بستن-از منبعی استفاده کردن و توانگر شدن

خوشاب-میوه ی پخته در آب و شکر-کمپوت
از این حرف‌ها-مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد

خاله خاک انداز-همنشین سر و زبان دار

چوچول باز-دغل-بی حیا

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

 

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن