مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 273

 

بچه باز-مردی که به پسربچگان تمایل جنسی دارد
ژست-طرز حرکت و رفتار شخص

حرف تو حرف آوردن-سخن کسی را قطع کردن-مطلب دیگری را پیش کشیدن

دل به دریا زدن-بدون توجه به خطر به کاری اقدام کردن-هرچه بادا باد گفتن

زنیکه-زنکه

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

چشمه آمدن-گوشه ای از مهارت خود را نشان دادن

از دست دادن-گم کردن

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

خواهر کسی را گاییدن-دخل کسی را آوردن-کلک کسی را کندن
 

دوبله-دو برابر-دوبلاژ

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

آب پاکی روی دست کسی ریختن-کسی را کاملن ناامید کردن

چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

تِر زدن-خراب کردن کار

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

خودخوری-حالت خودخور

 

پر روده-پرچانه-روده دراز

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب
چراغانی کردن-جشن گرفتن
بستن زخم-بسته شدن سر زخم-التیام یافتن زخم-مرهم نهادن و پیچیدن زخم با وسایل زخم بندی

خرده بورژوا-مالک ابزار تولید ولی ناگزیر به کار برای دیگران

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

حرف های گنده تر از دهان-ادعاهای زیادی-سخنان خارج از توانایی

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن

دارا-ثروتمند

آفتاب کردن(برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن)

پف کرده-بادکرده-ورم کرده

 
دست به آب-داشتن ادرار-دستشویی-توالت

تخمی-به درد نخور-بی مصرف

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

رد پای کسی را گرفتن-رد کسی را برداشتن

زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود

جگری-به رنگ جگر

ترک بیلمز-آدم نادان

دَم نقد-آماده-حاضر

تریت- تلیت

از دهان گنده‌تر حرف زدن-گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست

زدن برای کسی-پشت سر کسی بدگویی کردن-مورد بدبینی قرار دادن

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

دور کسی یا چیزی را خیط کشیدن-با کسی قطع رابطه کردن-از خیر کسی یا چیزی گذشتن

 

 

بادکنک-کیسه ی نازک لاستیکی که آن را باد کنند و برای بازی به کودکان می دهند

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

 

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

خود را به آب و آتش زدن-به هر وسیله ای متوسل شدن-هر خطری را استقبال کردن

 

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

 

چراغ موشی-هر چراغی که به کمک حلبی یا چیزی مانند شیشه ی مربا به عنوان مخزن نفت و یک فتیله درست شود
جز زدن-ناله و زاری کردن

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه
خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده
زار-کوتاه شده ی زایر

انسان(آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی)

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

 

به ساز کسی رقصیدن-بازیچه ی کسی شدن-از کسی فرمان بردن
جوش خوردن زخم-به هم آمدن سر زخم و پوست نو آوردن
زیر تشکی-رشوه

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

درمانگاه-جای درمان بیمار

تُف به دهن-حیرت زده

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

خندیدن به ریش کسی-کسی را مسخره کردن

 
تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است

چُرت-خواب کوتاه

 
خیط کردن-نگا. خیت کردن

چله-چاق-چرب و چیلی

زبان زدن-سخن گفتن-نوک زبان را به قصد چشیدن به غذایی زدن

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

بَده کردن-کسی را بد وانمود کردن-کنفت کردن-از چشم انداختن

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

چشم سفیدی کردن-پر رویی کردن-گوش به حرف ندادن

پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن

 

ژست دادن-تنظیم وضع و حالت و قیافه برای عکس گرفتن

بیا بیا- برو برو

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

پر گو- پر چانه

چشمه-نوع-قسم

آش شله‌قلمکار-بی‌نظم و قاعده

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

 

تو سری خور-آدم زور شنو-خوار و زبون

رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

خرده کاری-کار جزیی

ادرار کوچک-شاش

خاله در هم-همیشه نگران-همیشه اخم کرده

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

چُس بی طهارت-آدم حقیری که پایش را از گلیمش بیرون می گذارد

پشت به کوه اُحد بودن-پشت گرمی داشتن

جای مهر گذاشتن-چیزی را به عمد در جایی گذاشتن تا به آن بهانه دوباره به آن جا آمدن

بِر و بِر نگاه کردن-خیره نگریستن

دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد
دست از پا دراز تر-مایوس شده-ناموفق

 

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

بی فکر-لاابالی-بی قید

 

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

ژوری-هیئت داوران

 
به اسم خود جا زدن-از آن خود وانمودن
باد دادن-تلف کردن-در برابر باد قرار دادن

 
بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی
روغن مالی-روغن زدن به دستگاه
 

رو دست خوردن-فریب خوردن-خام شدن

خطب کسی کج بودن-نگا. پالان کسی کج بودن

پاشنه بخواب-کفش راحتی

زندگی-مال-وسایل کار و خانه

دال به دال-پشت سر هم

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

دانه دانه-یک یک

بست نشستن-پناه بردن به بست برای در امان ماندن از تعرض

از دولت سر-به لطف کسی-از برکت وجود کسی

دیگ به سر-لو لو

آلاف و الوف(مال و ثروت، جاه و مقام)
خونسرد-آرام-بی خیال
چرت بردن کسی را-غالب شدن حالت خواب بر کسی

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن

تازه عروس-دختری که تازه ازدواج کرده است

دیم دیم-ساز به زبان کودکان
دل رحم-مهربان

خط کشیدن دور چیزی-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

بگو مگو-جر و بحث-مشاجره

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف
پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی
به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

آبدیده(جلا یافته، آزموده و مجرب)

آفتاب خوردن-سختی کشیدن

بی پرده-رک و صریح-آشکار
دق دلی-دق دل

زیست شناسی-دانش شناخت حیات و موجودات زنده

پالان کسی را لوخ کردن-به قصد فریب از کسی تعریف کردن

آلونک‌نشین-ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند
جیبی-قابل گنجاندن در جیب-مربوط به جیب

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن
حرف های گنده تر از دهان-ادعاهای زیادی-سخنان خارج از توانایی
بلغور کردن-سر هم ردیف کردن-حرف های قلمبه زدن-شکسته و نامفهوم حرف زدن

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

 
دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی
دله-ظرف حلبی
خدا داده-دیم کاری

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

روی شکم سیری-بدون تعهد-از سر بی خیالی

 

جان کُردی-سخت گیری-مقاومت

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

بیل را پارو کردن-در کاری ناشیگری محض کردن
خر ِ دیزه-لج بازی که به خود ضرر بزند

 
زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن

با اشتها-متمایل به غذا

برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک

اسب چوبین-تابوت

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

آب اندام-زیبا تن و خوش‌رو

از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

اسباب‌چینی-دسیسه‌چینی-توطئه‌چینی
تردستی-مهارت-شعبده بازی

دوبلور-دوبله کننده

 

اشکنک سرشکنک داشتن-با خطر همراه بودن

پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

بله قربان گفتن-تملق بیش از حد گفتن

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)

خنگ خدا-نادان و کودن

با خدا-خداشناس-مومن

ابتدا به ساکن(ناگهانی، بی‌مقدمه)

دستِ راست-سمت راست
دعوا کردن-نزاع کردن-زد و خورد کردن
چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

جگر خون کردن-رنج بسیار دادن

تپه گذاشتن-بول کردن

 
پیشنهاد دادن-طرح کردن چیزی

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

پی جور شدن-دنبال نمودن-جستجو کردن
پار-فرسوده و اوراق-مجروح

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند

چرک و خون-چرک آلوده به خون
آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

تُف کار-بچه باز
پشت و روی یک سکه-دو چیز به ظاهر متفاوت ولی در واقع مانند هم

بی رگ-بی غیرت-بی حس

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

دُم در آوردن-گستاخ شدن-پر رو شدن-جرات یافتن

 

اسباب‌چینی-دسیسه‌چینی-توطئه‌چینی

پشت چشم نازک کردن-پشت چشم آمدن
پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود
آغا‌پنبه(زن بسیار سفیدرو، عروسک پنبه‌ای)
 

حکم حکم نادر و مرگ مفاجا-حکم صد در صد لازم الاجرا
دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

بست زدن-کشیدن یک بست تریاک
پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

چهره کردن-نگا. چهره شدن

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

دبش-گس-دارای مزه ی ترش و گزنده

چِککی-فوری-به سرعت

 

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

زار-کوتاه شده ی زایر

این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند

آبجی خاک‌انداز(زن فضول و خبرچین)

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

خِرخِره-حلق-حلقوم

تخم نابسمل لا-حرام زاده

بالا آوردن-استفراغ کردن
به روی کسی نیاوردن-از طرح موضوعی خودداری کردن-به سکوت برگزار کردن

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند

 

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)
پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم
از خرس مویی کندن(از مردم خسیس چیزی درآوردن، هرچند ناچیز باشد)

توی مخ کردن-به خاطر سپردن-از بر کردن

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

خشتک-وسط درز دو پا در شلوار

حلال واری-نگا. خلال وار

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

آشغالی-سپور

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن

خوش لباس-نگا. خوش پوش

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

خَرخَری کردن-حرکات ابلهانه از خود درآوردن-خل بازی درآوردن

انگشت‌پیچ(نوعی گز رقیق)

خاله وارَس-آدم فضول

ادرار کوچک-شاش

رنگ به رنگ شدن-از خجالت یا خشم سرخ و زرد و سفید شدن

ابنه‌ای(کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد)

 
به حرف کشیدن- به حرف آوردن کسی

زیر جامه-زیر شلواری

حساب راسته حسینی-رو راست-بی شیله پیله
خام عقلی-حماقت-دیوانگی

جمع و جور-منظم و مرتب

تنگ هم-چسبیده به هم

چرند و پرند-پرت و پلا-حرف های مزخرف

تمدن داشتن-دارای تربیت بودن

 

خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد

دَم کسی را دیدن-رشوه دادن-آجیل دادن

زُل-خیره
 

چس نفسی-پر حرفی-روده درازی

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

 
پنج دری-اتاقی که پنج در دارد

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

پس کله ی کسی زدن-کسی را به کاری واداشتن

تزریقات-بخش ویژه ی تزریق آمپول

 

بده بستان-داد و ستد-معامله

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل
جواب گو-مسئول-آن چه یا آن که با امری مقابله می کند

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی
از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن

پشه کوره-پشه ی ریز

راه بردن-بلد بودن-دانستن-اداره کردن-سامان دادن

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

 

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن
ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

زبان باز-کسی که با چرب زبانی به مقصود خود می رسد

 

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

 

 

دوره افتادن-گرداگرد شهر گشتن-به دیدار هر کسی رفتن

دار زدن-اعدام گناهکار با آویختن از چوبه ی دار

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

زیر دُم سُست-زن منحرف

از دور دستی برآتش داشتن(آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن)

 

دهنه سرخود-بی بند و بار

 

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

خال-نقطه ی سیاه-لکه

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

خاک بر سری-بی آبرویی

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)
زاییدن گاو کسی-به دردسر بزرگی گرفتار آمدن