کاملترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی قسمت سیزدهم

حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)
آبدار-سخت-شدید-سنگین

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

خرده مالک-مالک زمین کشاورزی کوچک

توان هماوردی با کسی را داشتن

آب و رنگ-طراوت و شادابی

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

دل گُنده-سهل انگار

بازارچه-گذرگاه سرپوشیده با چند مغازه و دکان
جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان

 

جنس بد بیخ ریش صاحبش-کالای بد به فروشنده اش باز می گردد

پیل پیلی خوردن-در راه رفتن به چپ و راست متمایل شدن
اشک خنک(گریه‌ی ساختگی)

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

بازپرس-کسی که از متهم پرس و جو می کند

خواه و ناخواه-از روی میل یا اجبار

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)
خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن

پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی

زد و بند-ساخت و پاخت-بند و بست-توطئه

جز جگر زدن-نفرینی است به معنی به بلا گرفتار شدن-دل سوختن بر اثر اندوه و مصیبت

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد
رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود
 

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

دماغ سوخته-خجالت زده-شکست خورده

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است

رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان

دایی اوغلی-پسر دایی
دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

توالت کردن-آرایش کردن
بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

تاب بازی-بازی کردن با تاب

البرز-بلندقامت-دلیر

آفتاب کردن(برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن)

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

چله نشینی-خانه نشینی

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

استخوان لای زخم گذاشتن-بلاتکلیف گذاشتن-کاری را کش دادن

دوبلور-دوبله کننده

راست راستی-حقیقتن-واقعن

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

دست کسی به دهانش رسیدن-از تهی دستی بیرون آمدن-محتاج نبودن

 
جَلد-چابک-چالاک-کبوتر دست آموز
پاشنه بخواب-کفش راحتی

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

حال کردن-لذت بردن

خر کردن کسی-کسی را با چاپلوسی فریفتن
آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن-تمایل شدید داشتن-به طمع افتادن

آجیل مشکل‌گشا-آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند

به لج انداختن-به لجاجت انداختن

چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن
پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت

دور چیزی را قلم گرفتن-چیزی را ترک کردن-کنار نهادن

داد و هوار-داد و فریاد

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن
آسمان‌جل-ندار-بی‌چیز-کسی که رواندازش آسمان است

جان جانی-صمیمی-یکدل

چتوَل-یک چهارم

 

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن
تاکسی سرویس-نوعی تاکسی که در مسیر ویژه ای رفت و آمد می کند

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

چرندیات-سخنان بی هوده و مزخرف
پادرازی-نوعی شیرینی به اندازه ی کف پا

 
دان دان بیرون زدن-ظاهر شدن دانه ها بر پوست

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

درویش کردن چشم ها-نادیده انگاشتن-نگاه نکردن

خوشایند-مطبوع-پسندیده

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

پکر شدن-کسل و عصبانی شدن

دست کردن-دست فرو بردن

پیش کنار-بیضه-خایه

 

انسان(آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی)

آدم چوبی-بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی
از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

چِخ کردن-راندن سگ

چار سری گفتن-متلک گفتن-کلفت بار کسی کردن-حرف مفت زدن

دست به سر و روی چیزی کشیدن-چیزی را تعمیر و تمیز کردن

از دست کسی کشیدن-از کسی در زحمت و رنج بودن

در کردن-بیرون کردن-کم کردن-الک کردن

دان دان-متفرق و پراکنده

اُرُسی-کفش

بادمجان دور قاب چین-آدم چاپلوس-متملق-سبزی پاک کن
برادر زن-برادرِ زن هر مرد

پنج تن آل عبا- پنج تن

اُریب(کجکی، یک بر، یک ور)

 

چروک خورده-چین خورده-ناصاف شده

دهان گیره-غذای اندکی که میان دو غذای اصلی می خورند

آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)

خدا-بسیار زیاد-فراوان

حساب سوخته-بدهی قدیمی

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی

رها کردن به امید خدا-دست کشیدن و به جریان روزگار واگذار کردن

جوشی کردن خود-خود را عصبانی کردن
از پس چیزی (کسی) بر آمدن(توان انجام کاری را داشتن، توان هماوردی با کسی را داشتن)

باهاس-باید-بایست

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

البرز(بلندقامت، دلیر)

تو پوزی زدن-تو دهنی زدن-با سخن تندکسی را نا امید کردن

تعارف کردن-کسی را به گرفتن چیزی خواندن

 

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

رنگ گذاشتن و رنگ برداشتن-رنگ به رنگ شدن

از نافِ جایی آمدن(کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن)

خر آوردن-بدبخت شدن

خشک و خالی-مختصر و ناچیز

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه

چله نشینی-خانه نشینی

دزد و دغل-نادرست و مکار

خوش دست و پنجه-نگا. خوش دست

دست و بال کسی تنگ بودن-تنگدست بودن-فقیر بودن

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

بی ریشه-بدون اصالت-نا اهل-نا نجیب
ارواح شکمت(ارواح بابات)
باب طبع-موافق میل-مطابق سلیقه

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن

حاتم بخشی-گشاده دستی-سخاوتمندی

 
جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

در گوشی-با زمزمه-پچ پچ وار

بیخ خِر کسی را چسبیدن-کسی را مقصر شناختن

خرده حساب با کسی داشتن-با کسی دشمنی قبلی داشتن

آقادایی را جنباندن(حرکتی به خود دادن)

تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن

خسارت دیدن-زیان دیدن

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

به جلز و ولز افتادن-به گریه و التماس افتادن

بزن و برقص-پایکوبی-ساز و آواز-رقص و آواز

آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

دایه ی مهربان تر از مادر-پرستاری که بیش از مادر مواظب کودک است-کسی که تظاهر به دل سوزی می کند

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

توان انجام کاری را داشتن

آلت دست کسی شدن(مورد سوء استفاده قرار گرفتن)

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

 

ژل-مایعی برای شکل دادن موی سر
ریختگی-ریزش

چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

دود-دخانیات-مواد مخدر
 

جز زدن-ناله و زاری کردن

دمار از کسی درآوردن-کسی را سخت آزار دادن-کشتن

دو بامبی-دو دستی-با دو دست
خال گوشتی-نقطه ی برجسته ای از گوشت بر پوست بدن

 
به آخر خط رسیدن-به پایان کار

بارک الله-آفرین خدا بر تو باد-آفرین

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

ریش و پشمی به هم زدن-بالغ شدن-صاحب ریش و پشم شدن

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

 

دست زیر بال کسی کردن-کسی را یاری کردن

چپری آمدن-زود آمدن

تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن

خواب از سر کسی پریدن-نگا. پریدن خواب از سر کسی
دک و دنده-بالا تنه

جاده کوبی-راه صاف کردن

 

درگیر شدن-گرفتار شدن-دچار آمدن-برخورد کردن

زر اومدی قرمه سبزی-سخنی توهین آمیز برای کسی که به قهر می رود یا تهدید به رفتن می کند
داشتن-مشغول بودن

تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)

پیاله فروشی-میخانه

جلز-نگا. جز

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)
چش شده ؟-او را چه شده است ؟
دسته بازی-حزب و گروه راه انداختن

حبه ی انگور-دانه ی انگور

 

جان بر لب نهادن-به کاری خطرناک اقدام کردن-آماده ی مرگ شدن

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

پاچین-دامن زنانه

زاله-کناره ی برآمده ی جوی-مرز کشتزار
چله ی بزرگ-چهل روز میان هفتم دی ماه و شانزدهم بهمن
از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

خوش منظره-خوش نما-زیبا

 

پشم و پیله-ریش

جزغاله-سوخته-زغال شده

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

ابزارفروشی(فروشگاه وسایل خاص و ابزار یدکی)
از خر افتادن-نابود شدن-مردن
دَم کردن-ریختن آب جوش روی چای و مانند آن و حرارت دادن آن ها-گذاشتن برنج جوشانده بر روی آتش تا آب آن بخار شود

آدم ثانی-حضرت نوح

ادب شدن-فهمیدن-با تنبیه عاقل شدن-تجربه آموختن-آدم شدن

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

 

بَرج-خرج های خارج از خانه

 

 

آی زرشک-آی زکی

از پاشنه در کردن-پیاده راه درازی را طی کردن

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)
جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض

 

چشم وزغ-نگا. چشم ورقلمبیده
جیغ و ویغ-داد و فریاد

تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی

در هم رفتن سگرمه-گره بر ابرو افتادن-اوقات تلخ شدن

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

 

حرف پراندن-بدون اندیشیدن چیزی گفتن

 

آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن

زبان مادر شوهر-نوعی گیاه خار داراز تیره ی کاکتوس

در آوردن پول-برای به دست آوردن پول و درآمد کوشیدن

حق گرفتن-نگا. حق بردن

پارسنگ برداشتن عقل کسی-خل بودن-دیوانه بودن

آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)

چشم نم نمی-کسی که چشمش آب پس نمی دهد

اسم شب(کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب)

خِطَب-جزیی از جهاز شتر

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری

دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

درگذشت-مرگ

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

انگشت زدن(انگشت در چیزی فرو بردن، امضاء کردن با اثر انگشت)

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

 

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن
با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

چینه کشی-شغل چینه کش
پا برهنه-بدون کفش

چرب زبان-خوش سخن-چاپلوس

خوش دست و پنجه-نگا. خوش دست

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

دستم به دامنت-به یاری ات سخت نیاز دارم

 

دست به دامان کسی شدن-به کسی پناه آوردن-به کسی متوسل شدن

دُوال پا-آدم سمج

از چاله در آمدن و به چاه افتادن-از باران به ناودان پناه بردن

بیا و برو-دم و دستگاه-قدرت و حشمت

پورت-سر و صدا-داد و فریاد

تلنگ-یشکن-باد صدا دار-ضربه ی صدا دار

دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی

دورادور-اطراف-پیرامون-گرداگرد

خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن
بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

در آمدن از زیر بته-خانواده و اصل و نسبی نداشتن
 

پا گذاشتن-وارد شدن-رسیدن

آفتاب از مغرب درآمدن-روز قیامت-رویدادی شگرف پیش آمدن

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

استخوان‌بندی(درست کردن انگاره و طرح)
 

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

چای نیک-قوری و کتری چای

آب برداشتن-هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

تو سری-تحمیل نظر به کسی با تحقیر و برای تنبیه

رتوش-دستکاری و آرایش عکس

چارچوب-قاب-چهار چوب که چیزی را در بر گیرند

افسارگسیخته-سرکش

زیر دستی-بشقابی که برای گذاشتن شیرینی و آجیل و مانند آن ها به کار می رود-پیشدستی

چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب

دسته جمعی-باهم-گروهی
خنک-بی مزه-بی نمک-نچسب
دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست

حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر

خنجر زدن از پشت-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای درآوردن

زرق و برق-جلوه ی ظاهری-جلا و شفافی

خانه گرفتن-نگا. خانه بستن-اجاره کردن خانه
حمله-بیماری غش-صرع
 

زبان باز کردن-توانایی گفتار پیدا کردن

پا افتادن-اتفاق افتادن-پیش آمدن

دور چیزی را قلم گرفتن-چیزی را ترک کردن-کنار نهادن

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

آب چشم گرفتن(ترسانیدن، به گریه انداختن)

زار-نا به سامان-خراب-بد

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

در جا زدن-پاها را بدون راه رفتن به نوبت چپ و راست به زمین کوبیدن-ترقی نکردن
زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

خورش خوری-ظرفی که در آن خورش می ریزند
دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر
تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

 
خاکشیر نبات-دوستی و رابطه ی نزدیک-سوابق آشنایی
پا دری-فرشی که پای در می اندازند-سنگی که کنار در می گذارند تا باد در را حرکت ندهد

از دور دستی برآتش داشتن(آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن)

بخیه زدن-آجیده کردن-دوختن شکاف جامه یا تن

 

ریشو-دارای ریش بلند
زخم زبان-نیش زبان-آزردگی از سخن کسی
خط زدن-با خط کشیدن روی چیزی آن را باطل کردن

پل زدن-در کار کسی مانع ایجاد کردن-رابطه ی دو کس را به هم زدن-روز میان دو تعطیل را تعطیل کردن
به کوری چشم کسی-بر خلاف میل کسی

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار

زندگی-مال-وسایل کار و خانه

 

ریز بینی-نکته سنجی-دقت

چین چین-پر از چین

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

ریسمان را طناب کردن-یک کلاغ چهل کلاغ کردن-اغراق کردن

چَکی-وزن نکرده-یک جا
بغل خوابی کردن-نزدیکی کردن

تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

روی پای خود ایستادن-به خود متکی بودن-به دیگران نیاز نداشتن
خیابان گز کردن-ول گشتن

انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)

چله داشتن-عزادار بودن در روز چهلم مرگ عزیزی
چپ رو-تند رو

 

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

آش دهن سوزی نبودن-زیاد جالب نبودن-اهمیت زیادی نداشتن

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

دور از جناب ب-لانسبت

زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن
ریز بافت-پارچه یا فرش طریف
زبیل-آشغال-زباله

دولت منزل-دولت سرا

از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)
چش شده ؟-او را چه شده است ؟

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

 

 

حلال-زن یا شوهر

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی